قانون پایانه های فروشگاهی چیست؟
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، قانونی است که در سال ۱۳۹۸ توسط مجلس شورای اسلامی ایران به‌منظور اصلاح نظام مالیاتی و افزایش شفافیت در معاملات اقتصادی تصویب شد. این قانون که به نوعی به‌روز رسانی و تکمیل قانون‌های مالیاتی قبلی است، تلاش دارد تا با ایجاد یک نظام یکپارچه و شفاف در ثبت و کنترل تراکنش‌های مالی کسب‌وکارها، میزان فرار مالیاتی را کاهش داده و عدالت مالیاتی را برقرار کند.
دلایل تصویب قانون
یکی از دلایل تصویب این قانون، فرار مالیاتی گسترده‌ای بود که در برخی از بخش‌های اقتصادی ایران رخ می‌داد. عدم شفافیت در تراکنش‌های مالی، به دولت این امکان را نمی‌داد که میزان واقعی درآمد مؤدیان مالیاتی را تعیین کند و از این رو، بسیاری از کسب‌وکارها از پرداخت مالیات واقعی خود سر باز می‌زدند. این موضوع باعث شد که قانون‌گذاران به فکر راهکاری برای نظارت دقیق‌تر بر معاملات و درآمدهای واقعی بیفتند.
اجزای اصلی قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان
- پایانه‌های فروشگاهی: پایانه‌های فروشگاهی یا همان دستگاه‌های POS (Point of Sale) در این قانون به عنوان یکی از ابزارهای اصلی ثبت و ضبط تراکنش‌های مالی معرفی شده‌اند. تمامی فروشندگان کالا و خدمات ملزم هستند که تراکنش‌های مالی خود را از طریق این پایانه‌ها ثبت و اطلاعات مربوط به فروش خود را به‌صورت آنلاین و لحظه‌ای به سامانه مؤدیان ارسال کنند.
- سامانه مؤدیان: سامانه مؤدیان به‌عنوان یک پلتفرم مرکزی برای ثبت و نگهداری اطلاعات تراکنش‌های مالی و فروش معرفی شده است. تمام کسب‌وکارها و مؤدیان مالیاتی موظف هستند که اطلاعات مالی خود، از جمله فروش، خرید، و هزینه‌ها را به این سامانه گزارش دهند. سامانه مؤدیان به گونه‌ای طراحی شده که امکان تحلیل و بررسی داده‌ها به‌صورت دقیق را فراهم می‌کند و سازمان امور مالیاتی می‌تواند از آن برای تعیین مالیات استفاده کند.
- صورت‌حساب الکترونیکی: یکی دیگر از مؤلفه‌های مهم این قانون، الزام کسب‌وکارها به صدور و ثبت صورت‌حساب الکترونیکی است. تمامی تراکنش‌ها باید در قالب صورت‌حساب الکترونیکی ثبت و به سامانه مؤدیان ارسال شوند. این صورت‌حساب‌ها به‌طور دقیق نشان‌دهنده میزان فروش و درآمد کسب‌وکارها هستند و نقش کلیدی در شفافیت مالی دارند.
- کارتخوان‌های هوشمند: در این قانون، دستگاه‌های کارتخوان (POS) به سامانه مؤدیان متصل می‌شوند و اطلاعات فروش به‌طور خودکار به این سامانه منتقل می‌شود. این سیستم هوشمند از هرگونه تغییر یا دستکاری در اطلاعات فروش جلوگیری می‌کند.
اهداف قانون
- شفافیت مالی: یکی از مهم‌ترین اهداف این قانون، افزایش شفافیت در مبادلات مالی و جلوگیری از فرار مالیاتی است. با این سیستم، کسب‌وکارها ملزم به ثبت دقیق اطلاعات فروش خود هستند و تمامی تراکنش‌ها به‌صورت لحظه‌ای در سامانه‌های دولتی ثبت می‌شود.
- افزایش درآمد مالیاتی دولت: با بهبود روش‌های ثبت و ضبط تراکنش‌های مالی، دولت می‌تواند مالیات واقعی‌تری را از کسب‌وکارها دریافت کند و از این طریق درآمدهای خود را افزایش دهد.
- کاهش تخلفات مالیاتی: با الزام به استفاده از پایانه‌های فروشگاهی و ثبت اطلاعات در سامانه مؤدیان، امکان تخلفات مالیاتی و پنهان‌کاری در معاملات به شدت کاهش می‌یابد.
- تسهیل در رسیدگی مالیاتی: سامانه مؤدیان به دولت این امکان را می‌دهد که با دسترسی به اطلاعات دقیق مالی، در زمان کوتاه‌تری به پرونده‌های مالیاتی رسیدگی کند و از حجم بوروکراسی‌های زائد بکاهد.
مشمولین قانون
قانون پایانه‌های فروشگاهی شامل تمامی کسب‌وکارها و اشخاص حقیقی و حقوقی است که در ایران فعالیت اقتصادی انجام می‌دهند. این شامل تمامی شرکت‌ها، مغازه‌ها، واحدهای صنفی، فروشندگان کالا و خدمات، و حتی کسب‌وکارهای آنلاین می‌شود. بنابراین، تمامی افراد و نهادهایی که مشمول پرداخت مالیات هستند، موظف به پیروی از این قانون هستند.
جرائم و مجازات‌ها
این قانون برای کسانی که از اجرای آن سر باز زنند، مجازات‌هایی در نظر گرفته است. برخی از این جرائم شامل:
- جریمه‌های نقدی: مؤدیانی که اطلاعات غلط یا ناقص به سامانه مؤدیان ارسال کنند یا از صدور صورت‌حساب الکترونیکی خودداری کنند، ممکن است با جریمه‌های نقدی سنگینی مواجه شوند.
- محرومیت از معافیت‌های مالیاتی: کسانی که قانون را رعایت نکنند، ممکن است از معافیت‌های مالیاتی و تخفیف‌های مالیاتی محروم شوند.
- تعطیلی واحد صنفی: در برخی موارد، اگر یک کسب‌وکار به‌صورت عمدی و مکرر از اجرای این قانون خودداری کند، امکان تعطیلی واحد صنفی یا کسب‌وکار مربوطه نیز وجود دارد.
چالش‌ها و انتقادات
هرچند این قانون اهداف مثبتی همچون افزایش شفافیت و عدالت مالیاتی را دنبال می‌کند، اما چالش‌هایی نیز در مسیر اجرای آن وجود دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مشکلات فنی در اتصال کسب‌وکارهای کوچک به سامانه مؤدیان، هزینه‌های نصب و راه‌اندازی پایانه‌های فروشگاهی برای واحدهای خرد، و نگرانی‌هایی درباره حریم خصوصی و اطلاعات مالی اشاره کرد.
نتیجه‌گیری
قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان گامی مهم در راستای اصلاح نظام مالیاتی ایران و کاهش فرار مالیاتی است. این قانون با ایجاد یک سامانه متمرکز و شفاف، به دولت کمک می‌کند تا درآمدهای مالیاتی خود را افزایش دهد و به عدالت مالیاتی نزدیک‌تر شود. در عین حال، موفقیت این قانون وابسته به اجرای دقیق و رفع چالش‌های مرتبط با آن است.